top of page

SUY GIẢM TRÍ NHỚ VÀ MẤT KHẢ NĂNG TẬP TRUNG VÌ HẬU COVID

Writer's picture: Đoan ChiêuĐoan Chiêu

Updated: Jun 3, 2023

Tình trạng giảm sút trí nhớ và khả năng tập trung kém là một trong những phản ánh phổ biến từ các bệnh nhân hậu COVID-19. Với tình huống nhiễm nhẹ khi đã tiêm phòng và nhu cầu kinh tế, khiến tỷ lệ nhiễm và tái nhiễm trong xã hội tăng cao, số người đối diện với hậu COVID-19 vì vậy cũng gia tăng. Từ đó làm dấy lên quan ngại rằng liệu tình trạng suy giảm trí nhớ và sự tập trung có làm giảm chất lượng của lực lượng lao động trẻ trong tương lai hay không và ảnh hưởng đến sự phát triển chung của các quốc gia như thế nào.


TRÍ NHỚ CỦA TA SẼ RA SAO KHI AI RỒI CŨNG LÀ F0 ÍT NHẤT MỘT LẦN?

Đại dịch COVID-19 diễn ra tính tới nay đã trải qua hơn 2 năm, qua nhiều lần tạo ra các biến chủng mới, và tới thời điểm hiện tại, tỷ lệ người từng nhiễm một lần trên toàn thế giới là khoảng 500 triệu người, và tại Việt Nam là khoảng 2 triệu người. Tuy nhiên cần nhớ đây chỉ là con số có thống kê, còn rất nhiều F0 tự điều trị tại nhà không có thống kê đầy đủ.

Trong bối cảnh hiện nay, mọi thứ dường như đều mở cửa để khôi phục kinh tế, và tỷ lệ tiêm phòng vaccine toàn dân đảm bảo, làm mọi người chủ quan hơn và trở nên “thân thiện” với nhau hơn, từ đó tăng tỷ lệ lây nhiễm nhanh trong cộng đồng. Rất nhiều trong số chúng ta đã an toàn khi thành phố đi qua thời khắc đen tối tháng 7 và 8 năm 2021, nhưng đến đầu 2022 khi hội nhập trở lại đều lần lượt được gắn mác F0 ít nhất một lần. Trong đó, tỷ lệ trẻ em nhiễm tăng lên đáng kể.

COVID-19 không còn gây ra tử vong nhiều như trước đây, nhưng hậu COVID-19 là điều mà giới khoa học vẫn chưa có lời giải đáp. Người già bị giảm chất lượng cuộc sống. Lực lượng trẻ bị giảm hiệu suất lao động đáng kể. Và trẻ em sẽ phát triển như thế nào, liệu thế hệ tiếp theo và tiếp theo nữa, có bị tác động hay không? Liệu những công dân F0 có bắt kịp và tiếp nối nhịp điệu phát triển của xã hội?

Suy giảm trí nhớ và mất tập trung là vấn đề thấy ngay trong thời gian sau nhiễm COVID, nhưng tình trạng sa sút trí tuệ ở người già liệu có xảy ra sớm hơn cho thế hệ chúng ta hay không? Câu hỏi này vẫn chưa thể trả lời vào giai đoạn này.

Tình trạng hậu COVID-19 có nhiều mức độ khác nhau, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan bộ phận trên cơ thể, bao gồm cả não bộ, từ đó gây ra nhiều triệu chứng khác biệt ở từng cá nhân trong suốt nhiều tháng liền. Các triệu chứng thần kinh có thể bao gồm “hội chứng sương mù não”, mất phương hướng, đau đầu, và hay quên.


NGHIÊN CỨU TỪ ANH QUỐC CHO TA THẤY ĐIỀU GÌ VỀ TÌNH TRẠNG SUY GIẢM TRÍ NHỚ DO HẬU COVID-19?

Trong tháng 3 vừa qua, có rất nhiều bài báo quốc tế và các trang blog từ các trường đại học ở Mỹ, Anh, Úc, khối Châu Âu đồng loạt tường thuật kết quả nghiên cứu tại Anh đối với nhóm bệnh nhân COVID-19 trong giai đoạn sớm của đại dịch. Từ đó nêu lên vấn đề xã hội cần quan tâm nhằm đặt các chuyên khoa để chẩn đoán và khôi phục khả năng nhận thức nhạy bén ở bệnh nhân COVID-19, tránh tình trạng sa sút trí tuệ sớm.

Kết quả nghiên cứu được công bố qua hai bài báo xuất bản ngày 17 tháng 3 (COVCOG1COVCOG2) trên trang Frontiers in Aging Neuroscience, thực hiện bởi nhóm nghiên cứu thuộc trường đại học Cambridge. Trong đó họ đã phân tích các bài kiểm tra hành vi nhận thức đối với 181 trường hợp bệnh nhân mắc hậu COVID so với 185 người chưa từng mắc bệnh.

Những người này được kêu gọi từ nhiều dân tộc khác nhau để mang tính khái quát, bao gồm Anh, Ireland, Mỹ, Canada, Úc, New Zealand, và Nam Phi, trong đó 70% là người Anh da trắng. Đây là những bệnh nhân đã nhiễm COVID-19 trong giai đoạn tháng 3, 2020 đến tháng 2, 2021 (trước khi biến chủng Delta và Omicron trở nên phổ biến tại Anh), và đã nhiễm được 6 tháng hoặc hơn khi tham gia vào nghiên cứu. Và điều lưu ý là chỉ một vài trường hợp trong nhóm này đã mắc bệnh nặng phải nhập viện điều trị. Trong nghiên cứu, họ đã được theo dõi tình trạng trong suốt hơn 18 tháng.

Nhóm nghiên cứu đã chỉ ra rằng mức độ nghiêm trọng của bệnh trong quá trình nhiễm cấp tính sẽ là dấu chỉ cho biết tình trạng nghiêm trọng của các triệu chứng hậu COVID-19 để lại cho bệnh nhân ấy. Ngay cả những bệnh nhân không cần nhập viện điều trị, thì những ai có các triệu chứng COVID-19 nặng nề hơn sẽ có khả năng có nhiều triệu chứng hậu COVID kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng (bao gồm buồn nôn, đau bụng, đau thắt ngực, và các vấn đề về hô hấp), và những triệu chứng hậu COVID này cũng nặng hơn những người bị bệnh nhẹ ban đầu. Và nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những ai ngoài 30 tuổi sẽ có khả năng phát triển các triệu chứng tiếp diễn nặng hơn những người trẻ.

Trong số 181 bệnh nhận hậu COVID tham gia vào nghiên cứu, có đến 78% báo cáo tình trạng khó tập trung, 69% báo cáo tình trạng hội chứng sương mù não, 68% báo cáo chứng hay quên, và 60% báo cáo tình trạng lời đến miệng nhưng không nhớ ra từ khi nói chuyện hoặc phát biểu, 44% báo cáo rằng họ gặp khó khăn khi nói hoặc đánh máy đúng từ. Đặc biệt các triệu chứng này đã được phản ánh rõ rệt qua sự suy giảm đáng kể khả năng ghi nhớ từ vựng và hình ảnh trong các bài kiểm tra nhận thức mà họ tham gia.

Nghiên cứu chỉ ra rằng những ai bị mệt mỏi và các triệu chứng liên quan đến thần kinh, như là bị choáng váng, chóng mặt hay đau đầu, trong suốt quá trình nhiễm bệnh ban đầu của họ sẽ có khả năng bị mắc các triệu chứng suy giảm trí tuệ về sau. Và những ai sau đó vẫn có những triệu chứng thần kinh này tiếp diễn thì đặc biệt có kết quả kém trong các bài kiểm tra nhận thức.

Tiến sỹ Muzaffer Kaser, thuộc khoa tâm thần học, thành viên nghiên cứu của đại học Cambridge, nhận định về kết quả này rằng “Đây là bằng chứng quan trọng cho thấy sự chính xác khi mọi người phản ánh tình trạng giảm sút trí tuệ sau COVID, và nó không phải chỉ là hậu quả của việc lo âu hay trầm cảm. Những ảnh hưởng này có thể đo lường được – và cho thấy có những điều đáng quan tâm đang xảy ra do hậu COVID. Suy giảm trí nhớ đang ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, bao gồm cả năng suất lao động.”


MẤT KHẢ NĂNG LAO ĐỘNG VÀ SA SÚT TRÍ TUỆ SỚM

Các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhận định rằng “Có rất nhiều cơ chế khiến cho tình trạng nhiễm COVID-19 dẫn đến những triệu chứng liên quan đến thần kinh, có những thay đổi trong cấu trúc và chức năng của não bộ, những thay đổi này có thể là nguyên nhân gây ra các vấn đề về nhận thức. Thực tế, vấn đề liên quan đến nhận thức là một trong những triệu chứng phổ biến nhất được phản ánh ở những bệnh nhân có tình trạng hậu COVID-19 – một tình trạng bệnh lý mãn tính ảnh hưởng khoảng 10 – 25% bệnh nhân.”

Trong số những người có những triệu chứng đang tiếp diễn, báo cáo cho thấy có đến 55% bị hậu COVID trong thời gian dài khiến họ không thể làm việc, trong đó 34.5% bị mất việc do bệnh tật, 64% báo cáo gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hằng ngày, 50% báo cáo họ không được kiểm tra các triệu chứng một cách cẩn trọng từ các bác sỹ chuyên khoa, 44% báo cáo gặp chấn thương sau đó, và đến 17.6% gặp vấn đề về tài chính vì bệnh tật của họ.

Nhóm nghiên cứu dự đoán từ những chứng cứ y khoa đã thu thập được, bao gồm phát hiện sự mất vùng xám trong não bộ trước đây và giảm khả năng ghi nhớ trong nghiên cứu này, cho thấy những ai sống sót qua COVID-19 có thể sẽ bị tăng nguy cơ thoái hoá thần kinh và gặp tình trạng sa sút trí tuệ sớm trong tương lai.


NGHIÊN CỨU TRÊN DELTA VÀ OMICRON LÀ ĐIỀU CHÚNG TA CHỜ ĐỢI

Kết quả nghiên cứu của nhóm tập trung vào giai đoạn lây lan biến thể Alpha và chủng ban đầu của SARS-CoV-2 (tháng 10, 2020 đến tháng 3, 2021). Những người tham gia vẫn đang được tiếp tục theo dõi, dựa trên các báo cáo triệu chứng chủ quan và các bài kiểm tra nhận thức khách quan, để có thể đánh giá chuẩn xác những triệu chứng suy giảm nhận thức này sẽ kéo dài trong bao lâu.

Hiện nay chưa có các dữ liệu trên chủng Delta và Omicron, nhưng các nhóm nghiên cứu đang tuyển các nhóm tình nguyện viên tham gia mới để đánh giá. Các nghiên cứu tiếp theo cũng sẽ hướng đến việc giải thích các ảnh hưởng phức tạp của COVID lên não bộ, trí tuệ và tinh thần.

Trong giai đoạn tiếp theo, nhóm nghiên cứu sẽ tập trung vào nhóm đối tượng là người trong độ tuổi lao động và trẻ em để đánh giá tình trạng ảnh hưởng đến nhận thức ở nhóm này.


Lời kết

Chúng ta thường nghĩ rằng hậu COVID chỉ là mệt mỏi hoặc ho dai dẳng, nhưng thự tế các vấn đề về nhận thức là triệu chứng phổ biến thứ hai được báo cáo. Các dữ liệu thu thập được cho thấy nguyên nhân dẫn đến giảm sút trí tuệ là do sự ảnh hưởng trực tiếp lên khả năng ghi nhớ của người bệnh.

Những trở ngại về trí nhớ sẽ là rào cản quan trọng làm giảm sút chất lượng sống, tác động đến cuộc sống hằng ngày của chúng ta, bao gồm cả khả năng làm việc hiệu quả.

Chúng ta thường hay được trấn an rằng “hãy sống cùng COVID” nhưng thực tế vẫn còn rất nhiều điều về hậu COVID vẫn chưa được hiểu hết. Và hậu COVID nên là điều mà giới chuyên môn tập trung sâu để điều tra, theo dõi và chữa trị, đẩy lùi những triệu chứng hiện tại, và khôi phục sức khoẻ lâu dài, tránh các biến chứng về sau. Tầm ảnh hưởng của hậu COVID lên lực lượng lao động có thể khắc nghiệt hơn rất nhiều so với chủ quan của chúng ta hiện nay.


Tài liệu tham khảo

Guo, P. et al: ‘COVCOG 1: Factors predicting Physical, Neurological and Cognitive Symptoms in Long COVID: A First Publication from the COVID and Cognition Study.’ Frontiers in Aging Neuroscience, March 2022. DOI: 10.3389/fnagi.2022.804922

Guo, P. et al: ‘COVCOG 2: Cognitive and Memory Deficits in Long COVID: A Second Publication from the COVID and Cognition Study.’ Frontiers in Aging Neuroscience, March 2022. DOI: 10.3389/fnagi.2022.804937

13 views0 comments

Recent Posts

See All

Comments


bottom of page