top of page

LÀM SAO CẢI THIỆN HỆ MIỄN DỊCH?

Writer's picture: Cecilia CBCecilia CB

By Cecilia CB, 16/03/2022


Ai cũng mong muốn có sức đề kháng tốt hay có một hệ miễn dịch khoẻ mạnh, nhưng chúng ta có thực sự tác động được đến hệ miễn dịch hay không? Làm cách nào để có được khả năng bảo vệ tốt nhất cho cơ thể? Và hệ miễn dịch tốt nhất được định nghĩa là thế nào?



Gia tăng sức mạnh cho hệ miễn dịch và chiến đấu lại các bệnh tật

Làm cách nào để cải thiện hệ miễn dịch? Một cách tổng quát, hệ miễn dịch của bạn đảm nhận công việc vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ bạn chống lại những vi sinh vật gây bệnh. Nhưng đôi khi nó thất bại: một loài vi sinh nào đấy xâm nhập vào cơ thể chúng ta thành công và làm cho ta bị bệnh. Có khả thi không nếu chúng ta muốn can thiệp vào quá trình này và thúc đẩy hệ miễn dịch của chúng ta? Điều gì xảy ra khi chúng ta có chế độ dinh dưỡng tốt hơn? Uống một số loại vitamin và thảo dược? Thay đổi một số thói quen trong cuộc sống với hi vọng sẽ giúp hệ miễn dịch đáp ứng gần với lý tưởng nhất?


Bạn có thể làm gì để thúc đẩy hệ thống miễn dịch?

Ý tưởng thúc đẩy sức mạnh hệ miễn dịch nghe rất thu hút, nhưng khả năng để làm điều đó thực ra đã được chứng minh là rất mơ hồ vì một vài lý do. Hệ miễn dịch đúng chính xác như tên gọi – một hệ thống, không phải là một thực thể đơn lẻ. Để hoạt động tốt, nó đòi hỏi phải được cân bằng và hài hoà. Có rất nhiều điều mà các nhà nghiên cứu cho tới bây giờ vẫn chưa biết về sự phức tạp và sự liên kết lẫn nhau trong quá trình xảy ra các đáp ứng miễn dịch. Cho tới hiện giờ, chưa có những liên kết trực tiếp được chứng minh cách khoa học giữa lối sống và chức năng miễn dịch được cải thiện.

Nhưng điều đó không có nghĩa là tác động của lối sống lên hệ miễn dịch không đáng để tò mò và nghiên cứu. Các nhà khoa học đang khám phá dần những tác động của chế độ ăn, tập thể dục, tuổi tác, căng thẳng tâm lý, và các yếu tố khác tác động lên hệ miễn dịch, kể cả con người lẫn động vật. Trong lúc đó, các chiến lược sống khoẻ tổng quan đem lại ý nghĩa bởi vì nó thực sự giúp chức năng miễn dịch và nó được chứng minh đem lại nhiều lợi ích sức khoẻ.


Những cách để gia tăng sức mạnh cho hệ miễn dịch của bạn

Hàng rào bảo vệ đầu tiên của bạn đó là lựa chọn một lối sống lành mạnh. Làm theo những hướng dẫn tổng quát để có một sức khoẻ tốt là bước cơ bản tuyệt vời nhất để có thể giữ gìn hệ miễn dịch hoạt động đúng đắn một cách tự nhiên. Mọi phần trong cơ thể của bạn, bao gồm cả hệ thống miễn dịch, hoạt động tốt hơn khi được bảo vệ khỏi sự tấn công từ môi trường và hỗ trợ bởi các phương pháp sống khoẻ như là:

  • Không hút thuốc

  • Chế độ ăn giàu rau củ quả

  • Tập thể dục thường xuyên

  • Quản lý cân nặng lành mạnh

  • Nếu dùng thức uống có cồn, chỉ uống chừng mực

  • Ngủ đủ giấc

  • Áp dụng các bước tránh lây nhiễm, như là rửa tay thường xuyên và nấu chín thức ăn hoàn toàn

  • Giảm thiểu căng thẳng stress

  • Tiêm ngừa đầy đủ các loại vaccine. Vaccine giúp hướng dẫn hệ miễn dịch chống trả lại sự lây nhiễm trước khi chúng gây bệnh bên trong cơ thể.

Gia tăng hệ miễn dịch theo cách lành mạnh

Nhiều sản phẩm trên kệ hàng công bố rằng thúc đẩy hoặc hỗ trợ hệ miễn dịch. Nhưng khái niệm thúc đẩy hệ miễn dịch thực ra rất mù mờ không có ý nghĩa về khoa học. Thực tế, thúc đẩy số lượng tế bào bên trong cơ thể - tế bào miễn dịch hoặc các loại tế bào khác – không phải là điều tốt cần phải làm. Ví dụ, vận động viên có liên quan đến “doping máu” – bơm máu vào hệ tuần hoàn của họ để gia tăng số lượng tế bào máu và làm tăng khả năng vận động – gây ra rủi ro đột quỵ.

Cố gắng thúc đẩy các tế bào trong hệ thống miễn dịch là điều đặc biệt phức tạp bởi vì có rất nhiều kiểu tế bào miễn dịch khác nhau nhằm đáp ứng cho rất nhiều loài vi sinh khác nhau theo rất nhiều kiểu. Những tế bào nào bạn nên thúc đẩy, và cần đạt số lượng bao nhiêu? Cho tới hiện giờ, giới khoa học vẫn không có câu trả lời. Điều mà chúng ta biết đó là cơ thể liên tục tạo ra các tế bào miễn dịch. Chắc chắn là, nó tạo ra nhiều các tế bào bạch cầu lymphocytes hơn nó thực sự sử dụng. Các tế bào dư thừa tự loại bỏ chính chúng thông qua các cơ chế tự nhiên của tế bào gọi là cơ chế tự diệt apoptosis – một vài tế bào tự huỷ trước khi chúng nhận diện ra bất kỳ phản ứng nào, một vài tế bào bị huỵ sau khi chiến thắng cuộc chiến với mầm bệnh. Không ai biết có bao nhiêu tế bào miễn dịch hay là tỷ lệ phối hợp tốt nhất của các tế bào trong hệ miễn dịch để có thể hoạt động tại mức độ tối ưu.


Hệ miễn dịch và tuổi tác

Khi chúng ta già đi, khả năng đáp ứng miễn dịch sẽ suy yếu, điều này dẫn đến sự nhiễm bệnh nhiều hơn và khả năng bị ung thư cao hơn. Khi tuổi thọ trung bình tại các nước phát triển gia tăng, sẽ càng có tỷ lệ mắc bệnh liên quan đến lão hoá nhiều hơn.

Trong khi một số người lão hoá một cách khoẻ mạnh, kết luận từ rất nhiều bài nghiên cứu cho thấy, so sánh với những người trẻ hơn, người già có khả năng mắc các bệnh truyền nhiễm, và thậm chí quan trọng hơn là họ có thể tử vong vì chúng. Nhiễm trùng đường hô hấp, bao gồm cúm influenza, virus Covid-19 và đặc biệt là viêm phổi là những nguyên nhân gây tử vong chính ở những người trên 65 tuổi trên khắp thế giới. Không ai chắc chắn biết rõ tại sao điều này xảy ra, nhưng một số nhà khoa học quan sát được rằng sự gia tăng rủi ro này có liên quan đến sự suy giảm tế bào T, có thể là do tuyến ức bị teo đi khi về già và giảm sản xuất tế bào T nhằm chống lại sự lây nhiễm. Có chăng sự suy giảm trong chức năng tuyến ức giải thích cho sự thay đổi số lượng tế bào T hoặc là những thay đổi khác đóng vai trò chủ chốt hơn thì vẫn chưa được hoàn toàn hiểu rõ. Một số nhà khoa học khác thì quan tâm đến có phải tuỷ xương trở nên kém hiệu quả trong việc tạo ra các tế bào gốc giúp biệt hoá bạch cầu và gia tăng số lượng tế bào của hệ miễn dịch hay không.

Sự suy giảm đáp ứng miễn dịch đối với sự lây nhiễm được chứng minh rõ ràng đối với sự đáp ứng của nhóm dân số già đối với vaccine. Ví dụ, nghiên cứu về vaccine influenza đã chỉ ra rằng với người trên 65 tuổi, vaccine sẽ ít hiệu quả hơn trẻ em khoẻ mạnh (trên 2 tuổi). Nhưng mặc dù giảm hiệu quả, việc tiêm phòng vaccine ngừa cúm influenza và S. pneumoniae vẫn giúp giảm đáng kể tỷ lệ nhiễm bệnh và tử vong ở nhóm người già so với việc không tiêm chủng.

Có sự kết nối giữa dinh dưỡng và miễn dịch ở người già. Tình trạng suy dinh dưỡng phổ biến một cách đáng ngạc nhiên ngay cả ở những quốc gia giàu có đó là “sự thiếu hụt dinh dưỡng vi lượng”. Thiếu hụt dinh dưỡng vi lượng, trong đó một người không tiêu thụ đủ một vài loại vitamin thiết yếu và khoáng chất vi lượng thiết yếu, những thành phần này nhận được hoặc được bổ sung trong chế độ ăn, có thể xảy ra ở người lớn tuổi. Người già có xu hướng ăn ít hơn và thường thiếu sự đa dạng trong các bữa ăn. Một câu hỏi quan trọng đặt ra là các loại thực phẩm bổ sung có thực sự sẽ hữu ích để người già duy trì hệ miễn dịch khoẻ mạnh hay không. Những người cao tuổi nên thảo luận vấn đề này với bác sĩ của họ để có thể đưa ra lựa chọn.


Chế độ ăn và hệ miễn dịch

Giống như bất kỳ lực lượng chiến đấu nào, đội quân hệ miễn dịch hành quân trong dạ dày của bạn. Các chiến binh hệ miễn dịch khoẻ mạnh cần được nuôi dưỡng tốt và thường xuyên. Các nhà khoa học từ lâu đã nhận ra những người sống trong cảnh nghèo khó và thiếu dinh dưỡng thì sẽ dễ bị tổn thương hơn đối với các bệnh truyền nhiễm. Ví dụ, các nhà nghiên cứu không biết liệu rằng có một yếu tố thói quen ăn uống nào không, như là thực phẩm chế biến sẵn hoặc tiêu thụ nhiều đường đơn, sẽ có những ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng miễn dịch. Vẫn còn tương đối ít nghiên cứu về ảnh hưởng của dinh dưỡng đối với hệ miễn dịch của con người.

Có một vài chứng cứ cho thấy những tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng vi lượng – ví dụ như thiếu hụt kẽm, selen, sắt, đồng, acid folic, và các vitamin A, B3, C, và E – làm thay đổi đáp ứng miễn dịch ở động vật, khi đo lường trong ống nghiệm. Tuy nhiên, ảnh hưởng của những thay đổi trong hệ thống miễn dịch này trên sức khoẻ động vật thì không rõ ràng, và hệ quả của những thiếu hụt tương tự trên đáp ứng miễn dịch của người thì vẫn chưa được đánh giá.

Vì vậy, bạn có thể làm gì? Nếu bạn nghi ngờ rằng chế độ ăn của bạn không cung cấp đủ nhu cầu các chất vi lượng cần thiết – ví dụ như có thể bạn không thích rau củ - hãy bổ sung thêm đa vitamin và khoáng chất hằng ngày có thể sẽ đem lại những lợi ích sức khoẻ khác nhau, không kể tới những hiệu quả có thể đem lại cho hệ miễn dịch. Dùng lượng lớn duy nhất một loại vitamin nào đó thì không đem lại hiệu quả. Nhiều hơn không có nghĩa là tốt hơn.


Cải thiện hệ miễn dịch với thảo dược và thực phẩm bổ sung

Bước vào tiệm, và bạn thấy các chai lọ đầy các viên hoặc thành phần thảo mộc dưới các dạng công bố rằng “hỗ trợ miễn dịch” hoặc nếu không thì thúc đẩy sức khoẻ hệ miễn dịch. Mặc dù nhiều công thức đã cho thấy rằng có sự thay đổi một vài thành phần trong chức năng miễn dịch, mặc dù cho tới giờ chưa có bằng chứng nào cho thấy chúng thực sự thúc đẩy miễn dịch lên đến mức độ bạn được bảo vệ tốt hơn chống lại các lây nhiễm và bệnh tật. Việc chứng minh rằng thảo mộc – hay bất kỳ hợp chất nào, theo hình thức như vậy – có khả năng tăng cường miễn dịch hay không, thực ra là một việc rất phức tạp. Các nhà khoa học không biết được một loại thảo dược nào đó có thể làm tăng hàm lượng kháng thể trong máu thì liệu rằng có thực sự đem lại lợi ích gì cho hệ miễn dịch một cách tổng quan hay không.


Stress và chức năng miễn dịch

Y học hiện đại đã đánh giá cao mối quan hệ kết nối mật thiết giữa tâm trí và thể chất. Nhiều loại bệnh tật khác nhau, bao gồm đau dạ dày, phát ban, và thậm chí bệnh tim, có liên hệ đến sự tác động của căng thẳng tâm lý. Mặc dù rất thách thức, nhưng các nhà khoa học đang chủ động nghiên cứu về mối quan hệ giữa stress và chức năng miễn dịch.

Một điều cần hiểu, stress là một trạng thái khó để định nghĩa. Điều mà có thể tạo thành tình huống căng thẳng cho người này thì không hẳn cũng tác động đến người khác như vậy. Khi người ta rơi vào tình huống họ cho rằng căng thẳng, thực ra rất khó cho họ để đo lường được mức độ căng thẳng họ cảm nhận, và rất khó cho nhà khoa học nhận biết được liệu rằng ấn tượng chủ quan của một người về lượng căng thẳng chịu đựng có đúng hay không. Nhà khoa học chỉ có thể đo lường những điều có thể phản ánh sự căng thẳng, như là số lần nhịp tim đập từng phút, nhưng những đo lường này cũng có thể phản ánh cho những yếu tố khác.

Đa số các nhà khoa học nghiên cứu mối liên hệ giữa stress và chức năng miễn dịch, tuy nhiên, họ không nghiên cứu tác nhân gây stress đột ngột và ngắn hạn, hơn như thế, họ cố gắng nghiên cứu các tác nhân gây stress liên tục và thường xuyên, được biết đến như là sự căng thẳng mãn tính, ví dụ như căng thẳng gây ra bởi các mối quan hệ trong gia đình, bạn bè, và đồng nghiệp, hoặc các chướng ngại ảnh hưởng phát huy tốt tại nơi làm việc. Một số nhà khoa học đang tìm hiểu rằng liệu các căng thẳng đang diễn ra có ảnh hưởng đến hệ miễn dịch hay không.

Nhưng thật khó để thực hiện cái mà các nhà khoa học học gọi là “thí nghiệm dưới các điều kiện được kiểm soát” đối với người. Trong các thí nghiệm có kiểm soát này, các nhà khoa học thay đổi một và chỉ một yếu tố, ví dụ như lượng dùng của một chất hoá học cụ thể, và sau đó đo lường tác động của sự thay đổi đó trên một vài hiện tượng có thể đo lường được, ví dụ như lượng kháng thể được sản xuất bởi một loại tế bào miễn dịch cụ thể khi nó tiếp xúc với hoá chất đó. Trong cơ thể động vật sống, và đặc biệt là đối với con người, những kiểu kiểm soát như vậy thì không khả thi, bởi vì có rất nhiều thứ xảy ra tác động đến vật hay người tại thời điểm các đo lường đang diễn ra.

Bất chất những khó khăn không thể tránh khỏi này trong việc đo lường mối quan hệ của sự căng thẳng đến miễn dịch, các nhà khoa học đang có những bước tiến triển.


Tập thể dục: tốt hay xấu đối với miễn dịch?

Tập thể dục thường xuyên là một trong những nền tảng của cuộc sống lành mạnh. Điều này giúp cải thiện sức khoẻ tim mạch, hạ huyết áp, kiểm soát cân nặng, và bảo vệ chống lại nhiều bệnh tật. Nhưng nó có thực sự thúc đẩy hệ miễn dịch tự nhiên và giữ cho hệ miễn dịch khoẻ mạnh không? Tương tự như chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục có thể góp phần đem lại sức khoẻ tổng quát và vì vậy cũng đem lại một hệ miễn dịch khoẻ mạnh cho chúng ta.


Lời kết

Những hướng dẫn sống khoẻ chính là tiền đề để xây dựng một cơ thể khoẻ mạnh, từ đó cân bằng và hài hoà hệ miễn dịch, phát huy tối đa chức năng bảo vệ cơ thể. Sức khoẻ tinh thần và nền tảng dinh dưỡng theo từng lứa tuổi cũng đem lại những tác động tích cực mà bạn cần chú ý để có được một hệ miễn dịch khoẻ mạnh như bạn mong muốn.




28 views0 comments

Recent Posts

See All

Comentarios


bottom of page